Η μουσειακή κατάληξη της δημιουργικής ελευθερίας εκμεταλλεύεται τις «καθιερωμένες» πολιτιστικές αξίες χωρίς να τις καταργεί. Έτσι πετυχαίνει διπλό κέρδος: Μη καταργώντας’ τες ενισχύει τον εξουσιαστικό μηχανισμό ενώ, εκμεταλλευόμενη αυτές, τις αποκόβει από κάθε ζωτική πηγή και τις καταλήγει tabula rasa.
Η παιδεία ως πραγμάτωση επαφής με τα πολιτιστικά αγαθά καλλιεργεί την ευαισθησία και τη δημιουργικότητα του ανθρώπου και αναδύει δεκτικές και δημιουργικές ικανότητες. Οι παράγοντες όμως του πολιτισμού έχουν ως στόχο του παιδευτικού τους συστήματος να επιβάλουν στο νέο κόσμο της παραγωγής της υποκειμενικότητας, τα παλιά μέτρα, τους κώδικες και τα άθλια παραδείγματα των παλαιών τεχνών της κυριαρχίας, την αναγκαιότητα και τον ντετερμινισμό και να πνίξουν κάθε φωνή για το μετασχηματισμό και τη ριζική δημοκρατία.
Μόνο όταν δέκα μπουλντόζες ισοπεδώσουν τα κακόγουστα souvenirs του υπουργείου Πολιτισμού και συνειδητοποιήσουμε πως επικοινωνία / παραγωγή / κοινωνική ζωή με ολοένα και πιο έντονες μορφές εγγύτητας και συνεργασίας, βασισμένες στην ενεργητική και συνεργατική αλληλεπίδραση των υποκειμένων μπορούν να παράξουν τον «άγριο πολιτισμό», τότε ο πολιτισμός θα είναι απόλαυση του κόσμου και θα ανήκει στην προσωπική απόλαυση του καθενός υποκειμένου.
Αυτός ο «άγριος πολιτισμός» αναγγέλλει έναν καινούργιο πολιτισμό, δηλαδή έναν καινούργιο κόσμο. Ίσως ο πολιτισμός αυτός να ονομαστεί κάποτε βιοτικός, έτσι καθώς θα ενώνει ή θα πασχίζει να ενώσει την τέχνη με τη ζωή.
Αυτός ο «άγριος πολιτισμός» έχει μέσα του αυτό το κοσμοπλαστικό σπέρμα, αυτό το όραμα της καινούργιας ζωής- τη θετική όψη της καθολικής αμφισβήτησης.
Όπως βέβαια, τίποτα δεν αποκλείει η βαρβαρότητα της παρελθοντολογικής πολιτιστικής μούμιας να ισοπεδώσει τον νέο άνθρωπο.
Τελικά το ζητούμενο είναι να μην απονευρωθεί η γλώσσα, να μην αποβληθεί η υποκειμενικότητα.
Και σε κάθε ζητούμενο αναδύεται μια αγωνία.
Η αγωνία του προσωπικού ανθρώπου.
Ανδρέας Γιαννακός
