Πυρκαγιές στον Αμαζόνιο: “τίς πταίει”, “τίς ὠφελεῖται”, “τίς βλάπτεται”

του Κώστα Νικολάου

Τα γεγονότα

Ρεκόρ πυρκαγιών ( ̴73.000) καταγράφηκε φέτος στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου, 80% περισσότερες από πέρυσι (Brazil’s National Institute for Space Research - INPE). Πάνω από 9.000 από αυτές εντοπίστηκαν την περασμένη εβδομάδα. Οι πυρκαγιές είναι τόσο μεγάλες που μπορούν να εντοπιστούν από το διάστημα: κάηκαν 5.000.000 στρέμματα σε 16 μέρες (NASA, 24.8.2019).

Η επιστημονική κοινότητα τις χαρακτηρίζει ως πρωτοφανείς και ότι είναι συνέπεια της πρόσφατης αύξησης της αποψίλωσης των δασών. Περισσότερη έκταση δάσους έχει εκκαθαριστεί (με κοπή δένδρων) στη Βραζιλία αυτό το καλοκαίρι απ’ ότι αθροιστικά τα τρία τελευταία χρόνια (INPE). Τα προηγούμενα χρόνια οι πυρκαγιές σχετίζονταν πάρα πολύ με την έλλειψη βροχής, αλλά φέτος ήταν αρκετά υγρά, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για πυρκαγιές που προκαλούνται από την αποψίλωση.

Στον Αμαζόνιο λειτουργεί ένα κυκλικό σύστημα, όπου η αποψίλωση των δασών καθιστώντας την περιοχή ξηρότερη τροφοδοτεί την ακόμα μεγαλύτερη αποψίλωση των δασών. Διότι, το ήμισυ της βροχής στον Αμαζόνιο παράγεται από το ίδιο το τροπικό δάσος, αλλά καθώς τα δέντρα εξαφανίζονται, οι βροχοπτώσεις μειώνονται. Έτσι στεγνώνει όλο και περισσότερο το δάσος και ωθείται σε σημείο μη επιστροφής, όπου θα μοιάζει περισσότερο με σαβάνα[1] παρά με τροπικό δάσος (National Geographic).

Επιπτώσεις σε τοπική και παγκόσμια κλίμακα ταυτόχρονα

Η συνεχής αποψίλωση των δασών οδηγεί σε συνεχείς πυρκαγιές επιφέροντας τέτοια τεράστια απώλεια δασών με επιπτώσεις σε τοπική και παγκόσμια κλίμακα.

Τοπικά, εξαφανίζονται ολόκληρες φυλές ιθαγενών, που ζουν και συντηρούν με τις δραστηριότητές τους το οικοσύστημα, ενώ οι κάτοικοι των πόλεων εισπνέουν απίστευτα τεράστιες ποσότητες τοξικών ρύπων από τις πυρκαγιές.

Παγκόσμια, η προστασία του Αμαζονίου αποτελεί ένα από τα πιο αποτελεσματικά μέσα για την άμβλυνση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Αυτό το οικοσύστημα απορροφά εκατομμύρια τόνους εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO₂) κάθε χρόνο. Όταν τα δέντρα αυτά κόβονται ή καίγονται, τότε προκύπτει διπλή επίπτωση: εκπέμπεται διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα από τα κομμένα και καμένα δέντρα και ταυτόχρονα εξαφανίζεται ένα εργαλείο για την απορρόφηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από άλλες πηγές.

Και αυτό, την στιγμή που πρόσφατη διεθνής επιστημονική έκθεση καταλήγει ότι ο πλανήτης δεν έχει αρκετά δάση για να αποφύγει τις χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής (Intergovernmental Panel on Climate Change – IPCC, 8.8.2019).

Οι “ωφελούμενοι”

Η ακραία αποψίλωση δασών ξεκίνησε με την εκλογή του ακροδεξιού Bolsonaro στην προεδρία της Βραζιλίας το 2018. Ήδη από την προεκλογική του εκστρατεία είχε θέσει ως κεντρικό ζήτημα το άνοιγμα του Αμαζονίου για τις επιχειρήσεις και όταν πήρε την εξουσία, έπραξε ακριβώς αυτό.

Στην αρχή, οι μπουλντόζες στο δάσος κάνανε δουλειά, αλλά προχωρούσαν πολύ αργά, ενώ η καύση καθαρίζει γρήγορα τα δέντρα.

Η εκκαθάριση των δέντρων στον Αμαζόνιο αποσκοπεί, εκτός από τη συγκομιδή ξυλείας, κυρίως στο να αξιοποιηθούν κερδοσκοπικά οι προκύπτουσες τεράστιες εκτάσεις από πολυεθνικές εταιρίες του βιομηχανοποιημένου αγροδιατροφικού τομέα.

Πρόκειται για μια ακόμα περίπτωση πολιτικού γάμου του νεοφιλελευθερισμού με τον φασισμό/ακροδεξιά για την υλοποίηση μεγάλης έκτασης ιδιωτικοποίησης των κοινών αγαθών και ιδιωτικού ελέγχου της διατροφής με κερδοσκοπία σε παγκόσμια κλίμακα.

Σκέψη και δράση παγκόσμια και τοπικά είναι ένα και το αυτό

Η παγκοσμιοποιημένη νεοφιλελεύθερη πολιτική ιδιωτικοποίησης των κοινών αγαθών και καταστροφής ανθρώπων και περιβάλλοντος (με επιπτώσεις ταυτόχρονα τοπικές και παγκόσμιες) συναντά αναπόφευκτα την δράση ανθρώπων για την από κοινού διατήρηση των κοινών αγαθών και την προστασία του περιβάλλοντος.

Συνακόλουθα, η δράση αυτή είτε αφορά τοπικό θέμα είτε αλληλεγγύη σε παγκόσμιο θέμα είναι ένα και το αυτό.

__________________________

[1] Σαβάνα χαρακτηρίζεται κάθε μεγάλη πεδινή έκταση στις τροπικές ή υποτροπικές περιοχές της Γης, καθώς και το αντίστοιχο οικοσύστημα, στα οποία κυριαρχεί πολύ υψηλή ποώδης και θαμνώδης βλάστηση με παρουσία διάσπαρτων μόνο δένδρων, που δεν σχηματίζουν συνεχή θόλο. Η αιτία που οι εκτάσεις αυτές δεν καταλήφθηκαν από δάση είναι η ξηρότητα του κλίματος και οι συχνές πυρκαγιές. Γνωστότερες είναι οι σαβάνες της ανατολικής Αφρικής (Wikipedia).